唯識三十頌

Triṃśikā-Kārikā

ātma-dharmopacāro hi vividho yaḥ pravartate｜
vijñāna-pariṇāme ’sau pariṇāmaḥ sa ca tridhā‖１‖
由仮説我法　有種種相転　彼依識所変　此能変唯三

vipāko mananākhyas’ca vijñaptir viṣayasya ca｜
tatrālayākhyaṃ vijñānaṃ vipākaḥ sarva-bījakam‖２‖
謂異熟思量　及了別境識　初阿頼耶識　異熟一切種

asaṃviditakopādi-sthāna-vijñaptikaṃ ca tat｜
sadā sparśa-manaskāra-vit-saṃjñā-cetanānvitam‖３‖
不可知執受　処了常与触　作意受想思　相応唯捨受

upekṣā vedanā tatrānivṛtākhyākṛtam ca tat｜
tathā sparśādayas tacca vartate srotasaughavat‖４‖
是無覆無記　触等亦如是　恒転如暴流　阿羅漢位捨

tasya vyāvṛttir arhatve tad-āśritya pravartate｜
tad-ālambaṃ manonāma vijñānaṃ mananātmakam‖５‖
次第二能変　是識名末那　依彼転縁彼　思量為性相

kleśaiś caturbhiḥ sahitaṃ nivṛtāvyākṛtaiḥ sadā ｜
ātma-dṛṣṭy-ātma-mohātma-mānātma-sneha-saṃjñitaiḥ ‖６‖
四煩悩常倶　謂我癡我見　并我慢我愛　及余触等倶

yatrajas tanmayair anyaiḥ sparśādyaiś cārhato na tat ｜
na nirodha-samāpattau mārge lokottare na ca ‖７‖
有覆無記摂　随所生所繋　阿羅漢滅定　出世道無有

dvitīyaḥ pariṇāmo ’yaṃ tṛtīyaḥ ṣad-vidhasya yā｜
viṣayasyopalabdhiḥ sā kuśalā kuśalādvayā ‖8‖
次第三能変　差別有六種　差別有六種　善不善倶非

sarvatra-gair viniyataiḥ kuśalais caitasair asau｜
saṃprayuktā tathā kleśair upakleśais trivedanā ‖９‖
此心所遍行　別境善煩悩　別境善煩悩　皆三受相応

ādyāḥ sparśadayaś chandādhimokṣa-smṛtayaḥ saha｜
samādhi-dhībhyāṃ niyataḥ śraddhātha hrīr apatrapā ‖10‖
初遍行触等　次別境謂欲　勝解念定慧　所縁事不同

alobhādi trayaṃ vīryaṃ praśrabdhiḥ sāpramādikā ｜
ahiṃsā huśalaḥ hleśā rāgapratigha-mūḍhayaḥ‖11‖
善謂信慚愧　無貪等三根　勤安不放逸　行捨及不害

māna-dṛg-vicikitsās’ ca krodhopanahane punaḥ｜
mrakṣaḥ pradāśa īrṣyātha mātsaryaṃ saha māyayā ‖12‖
煩悩謂貪瞋　癡慢疑悪見　随煩悩謂忿　恨覆悩嫉慳

śāṭhyaṃ mado ’vihiṃsā, hrīr atrapā styānam uddhavaḥ｜
āśraddhyaṃ atha kauśīdyam pramādo muṣitā smṛtiḥ ‖13‖
誑諂与害憍　無慚及無愧　掉挙与惛沈　不信并懈怠

vikṣepo’saṃprajanyaṃ ca kaukṛtyaṃ middhaṃ eva ca｜
vitarkaś ca vicāraś cety upakleṣā dvaye dvidhā ‖14‖
放逸及失念　散乱不正知　不定謂悔眠　尋伺二各二

pañcānāṃ mūla-vijñāne yathā-pratyayam udbhavaḥ ｜
vijñānāṃ saha na vā tarańgāṇāṃ yathā jale‖15‖
依止根本識　五識随縁現　或倶或不倶　如涛波依水

mano-vijñāna-saṃbhūtih. sarvadāsaṃjnikād ṛte｜
samāpatti-dvayān middhān mūrchanād apy acittakāt ‖16‖
意識常現起　除生無想天　及無心二定　睡眠与悶絶

vijñāna-pariṇāmo ’yaṃ vikalpo yad vikalpyate｜
tena tan nāsti tenedaṃ sarvaṃ vijñaptimātrakam ‖17‖
是諸識転変　分別所分別　由此彼皆無　故一切唯識

sarva-bījaṃ hi vijña-naṃ pariṇāmas tathā tathā ｜
yāty anyonya-vaśād yena vikalpaḥ sa sa jāyate‖18‖
由一切種識　如是如是変　以展転力故　彼彼分別生

karmaṇo vāsanā grāha-dvaya-vāsanayā saha ｜
kṣīṇe pūrva-vipāke ’nyad-vipākaṃ janayanti tat ‖19‖
由諸業習気　二取習気倶　前異熟既尽　復生余異熟

yena yena vikalpena yad yad vastu vikalpyate｜
parikalpita evāsau svabhāvo na sa vidyate‖20‖
由枝彼遍計　遍計種種物　此遍計所執　非実住唯識

paratantra-svabhāvas tu vikalpaḥ pratyayodbhavaḥ｜
niṣpannas tasya pūrveṇa sadā rahitatā tu yā ‖21‖
依他起自性　分別緑所生　円成実於彼　常遠離前性

ata eva sa naivānyo nānanyaḥ paratantrataḥ ｜
anityatādivad vācyo nādṛṣṭe ’smin sa dṛsyate ‖22‖
故此与依他　非異非不異　如無常等性　非不見此彼

trividhasya svabhāvasya trividhāṃ niḥsvabhāvatām｜
saṃdhāya sarva-dharmāṇāṃ desitā niḥsvabhāvatā ‖23‖
即依此三性　立彼三無性　故仏密意説　一切法無性

prathamo lakṣanenaiva niḥsvabhāvo ’paraḥ punaḥ ｜
na svayaṃbhāva etasyeti aparā niḥsvabhāvatā ‖24‖
初即相無性　次無自然性　後由遠離前　所執我法性

dharmāṇāṃ paramārthaś ca sa yatas tathatāpi saḥ ｜
sarvakālaṃ tathābhāvāt saiva vijñaptimātratā ‖25‖
此諸法勝義　亦即是真如　常如其性故　即唯識実性

yāvad vijñaptimātratve vijñānaṃ nāvatiṣṭhate ｜
grāha-dvayasyānuśayas tāvan na vinivartate ‖26‖
乃至未起識　求住唯識性　於二取随眠　猶未能伏滅

vijñaptimātram evedam ity api hy upalambhataḥ｜
sthāpayann agrataḥ kiṃ cit tanmātre nāvatiṣṭhate‖27‖
現前立少物謂是唯識性　以有所得故　非実住唯識

yadā ālambanaṃ vijñānaṃ naivopalambhate tadā ｜
sthitaṃ vijñānamātratve grāhyābhāve tad-agrahāt‖28‖
若時於所縁　智都無所得　爾時住唯識　離二取相故

acitto ’nupalambho ’sau jñānaṃ lokottaraṃ ca tat ｜
āśrayasya parāvṛttir dvidhā dauṣṭhulya-hānitaḥ ‖29‖
無得不思議　是出世間智　捨二麁重故　便証得転依

sa evānāsravo dhātur acintyaḥ kuśalo dhruvaḥ ｜
sukho vimuktikāyo ’sau dharmākhyo ’yaṃ mahāmuneḥ ‖30‖
此即無漏界　不思議善常　安楽解脱身　大牟尼名法